Στην Αγία Θεοδώρα, στη Βάστα της ΜεγαλόποληςΚατά τη μέση Βυζαντινή περίοδο, η κάθε κοινότητα είχε διοικητική και στρατιωτική αυτοτέλεια. Η κάθε οικογένεια ήταν υποχρεωμένη να προσφέρει στην στρατολογία έναν άντρα ή εάν αυτό δεν ήταν εφικτό, να καταβάλει τα απαιτούμενα χρήματα για τη εκμίσθωση ενός μισθοφόρου.
Η νεαρή Θεοδώρα ζούσε σε ένα χωριό της Πελοποννήσου, τη Βάστα, λίγο έξω από τη Μεγαλόπολη και ήταν το μεγαλύτερο παιδί μιας φτωχής και ευσεβούς οικογένειας. Ο πατέρας της, ηλικιωμένος και άρρωστος αδυνατούσε να εκπληρώσει την στρατιωτικές του υποχρεώσεις και, επιπλέον, το χρηματικό ποσό που απαιτείτο για την πληρωμή μισθοφόρου ήταν δυσβάσταχτο για τις δυνατότητες της οικογένειας. Όταν η Θεοδώρα έφτασε σε ηλικία 17 ετών αποφάσισε να υποδυθεί τον άντρα και να στρατολογηθεί η ίδια προκειμένου να μην ατιμαστεί ο πατέρας της.
Πολύ σύντομα βρέθηκε αντιμέτωπη με τον εχθρό. Επιδεικνύοντας θάρρος απαράμιλλο κέρδισε όχι μόνο την εκτίμηση του στρατεύματος αλλά και βαθμούς στην στρατιωτική ιεραρχία. Το σθένος της, αλλά και η σεμνότητά της, την καθιστούσαν όχι μόνο σεβαστή σαν μαχητή αλλά και επιθυμητή στο άλλο φύλλο. Μια νεαρή κοπέλα μην μπορώντας να αντισταθεί στη γοητεία του νεαρού στρατιώτη, άρχισε να «πολιορκεί» στενά τη Θεοδώρα. Ο κίνδυνος να προδοθεί το μυστικό και να ατιμαστεί η οικογένειά της ήταν μεγάλος και προφανής. Όσο κι αν η Θεοδώρα προσπαθούσε να μεταπείσει τη νεαρή κοπέλα προβάλλοντάς της την αφιέρωσή της στο Θεό, τόσο περισσότερο η νεαρή κοπέλα ποθούσε τον νεαρό, όμορφο και θαρραλέο στρατιώτη που είχε γνωρίσει. Η άρνηση της Θεοδώρας οδήγησε τελικά στο αντίστροφο αποτέλεσμα. Την εκδίκηση για την απόρριψη. Η νεαρή κοπέλα φέρεται πως πάνω στην ερωτικής της απελπισία μένει εξεπίτηδες έγκυος καταγγέλλοντας ως υπαίτια της εγκυμοσύνης της την Θεοδώρα. Τώρα, ο νεαρός στρατιώτης που θεωρείται υπαίτιος θα πρέπει να διαλέξει μεταξύ της αποκατάστασης της εγκύου και της τιμωρίας.
Η Θεοδώρα αποφασίζει να μην αποκαλύψει το μυστικό της για να μην ατιμάσει τον πατέρα της. Ταυτόχρονα όμως αρνείται να συνάψει γάμο με την νεαρή έγκυο για ν’ αποφύγει την αποκάλυψη. Η στάση της αυτή δεν επιτρέπει παρά την καταδίκη της σε θάνατο λόγω της ατίμωσης της νεαρής κοπέλας.
Ο νεαρός στρατιώτης που μέχρι και την έσχατη στιγμή αρνείται να αποκαλύψει το μυστικό που θα ατίμαζε την οικογένειά του οδηγείται έξω από την πατρογονική κοινότητα και εκτελείται. Καθώς ξεψυχά η Θεοδώρα φέρεται να λέει : «Κάνε Κύριε τα χρόνια μου να γίνουν δέντρα και το αίμα μου νερό να τα ποτίζει».
Μερικούς αιώνες αργότερα, γύρω στον 12ο αιώνα, στο σημείο αυτό φτιάχτηκε ένα εκκλησάκι στη μνήμη της. Εκεί μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν τα λείψανά της। Με την ολοκλήρωση του ναϊδρίου αυτού, 17 δέντρα, όσα και τα χρόνια της Θεοδώρας όταν θανατώθηκε, φύτρωσαν στη στέγη του και έτσι ολοκληρώθηκε ο θρύλος. Ο ναός γιορτάζει στις 11Σεπτεμβρίου.
